A g n u s D e i

REDEMPTORIS MISSIO
João Paulo II
07.12.1990

REFERÊNCIAS

1 Cf. PAULO VI, Mensagem para o Dia Mundial das Missões/1972 », Insegnamenti X (1972) 522: « Estas tensões internas, que debilitam e laceram algumas Igrejas e instituições locais, desapareceriam frente à firme convicção de que a salvação das comunidades locais se conquista pela cooperação na obra missionária, a fim de que esta se estenda até aos confins da terra ».

2 Cf. BENTO XV, Epist. ap. Maximum illud (30/XI/1919): AAS 11 (1919) 440-455; Pio XI, Carta Enc. Rerum Ecclesiae (28/II/1926): AAS 18 (1926) 65-83; Pto XII, Carta Enc. Evangelii praecones (2/VI/1951): AAS 43 (1951) 497-528; Carta Enc. Fidei donum (21/IV/1957): AAS 49 (1957), 225-248; João XXIII, Carta Enc. Princeps Pastorum (28/XI/1959): AAS 51 (1959) 833-864.

3 Carta Enc. Redemptor hominis (4/III/1979), 10: AAS 71 (1979) 274 s.

4 ibid., 10: l.c., 275. 5

5 Credo niceno-constantinopolitano: DzS 150.

6 Carta Enc. Redemptor hominis, 13: l.c., 283.

7 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 2.

8 ibid., 22.

9 Carta Enc. Dives in misericordia (30/XI/1980), 7: AAS 72 (1980) 1202.

10 Homilia da celebração eucarística em Cracóvía, 10 de Junbo de 1979: AAS 71 (1979) 873.

11 Cf. João XXIII, Carta Enc. Mater et magútra (15/V/1961), IV: AAS 53 (1961) 451-453.

12 Declaração sobre a liberdade religiosa Dtgnitatts humanae, 2.

13 Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi (8/XII/1975), 53: AAS 68 (1976) 42.

14 Declaração sobre a líberdade religiosa Dignitatis humanae, 2.

15 Cf. Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 14-17; Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 3.

16 Cf. Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 48; Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 43; Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 7. 21.

17 Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 13.

18 ibid., 9.

19 Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 22.

20 Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 14.

21 Carta Enc. Dives in misericordia, 1: l.c., 1177.

22 Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 5.

23 Cf. Conc. ecum. Vat. II, Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 22.

24 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium 4.

25 ibid., 5.

26 Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 16: l.c., 15.

27 Discurso de Abertura da III Sessão do Conc. Ecum. Vat. II, 14 de Setembro de 1904: AAS 56 (1964) 810.

28 PAULO VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 34: l.c., 28.

29 Cf. COMISSÃO TEOLÓGICA INTERNACIONAL, Temi SceIti d'ecclesiologia no XX aniversário do encerramento do Conc. Ecum. Vat. II (7/X/1985), 10: « L'indole escatologica della Chiesa: Regno di Dio e Chiesa ».

30 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 39.

31 Carta Enc. Dominum et Vivificantem ( 18/V/1986), 42: AAS 78 (1986), 857.

32 ibid., 64: l.c., 892.

33 A expressão « sem medo » corresponde ao termo grego parresia, que significa também entusiasmo, vigor; cf. At 2, 29; 4, 13. 29. 31; 9, 27. 28; 13, 46; 14, 3; 18, 26; 19, 8. 26; 28, 31.

34 Cf. PAULO VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 41-42: l.c., 31-33.

35 Cf. Carta Enc. Dominum et Vivificantem, 53: l.c., 874 s.

36 Cf. Conc. Ecum. Var. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 3. 11. 15; Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 10-11. 22. 26. 38. 41. 92-93.

37 CONC. ECUM. VAT. II, Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudaium et spes, 10. 15. 22.

38 ibid., 41.

39 Cf. Carta Enc. Dominum et Vivificantem, 54: l.c., 875 s.

40 CONC. ECUM. VAT. II, Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaud:úm et spes, 26.

41 ibid., 38; cf. 93.

42 Cf. CONC. ECUM. VAT. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 17; Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 3. 15.

43 Conc. Ecum. Var. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 4.

44 Cf. Carta Enc. Dominum et Vivificantem, 53: l.c., 874.

45 Discurso aos Dirigentes das religiões não cristãs, em Madras (Índia), a 5 de Fevereiro de 1986: AAS 78 (1986), 767; cf. Mensagem aos Povos da Asia, em Manila, a 21 de Fevereiro de 1981, 2-4: AAS 73 ( 1981), 392 s.; Discurso aos representantes das religíões nâo cristãs, em Tóquio, a 24 de Fevereiro de 1981, 3-4: Insegnamenti IV/1 (1981), 507 s.

46 Discurso aos Cardeais, à Família Pontifícia e à Cúria e Prelatura Romana, 22 de Dezembro de 1986, 11: AAS 79 (1987), 1089.

47 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 16.

48 Conc. Ecum. Var. II, Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 45; cf. Carta Enc. Dominum et Vivificantem, 54: l.c., 876.

49 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 10.

50 Exort. Ap. pós-sinodal Christifideles laici (30/XII/1988), 35: AAS 81 (1989), 457.

51 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 6.

52 Cf. ibid., 6.

53 ibid., 6. 23; cf. 27.

54 Cf. Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 18-20: l.c., 17-19.

55 Exort. Ap. pós-sinodal Christifideles laici, 35: l.c., 457.

56 Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 80: l.c., 73.

57 Cf. Conc. Ecumt. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 6.

58 Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 80: l.c., 73.

59 Cf. Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 6.

60 Cf. ibid., 20.

61 Cf. Discurso aos membros do Simpósio do Conselbo das Conferências Episcopais da Europa, 11 de Outubro de 1985: AAS 78 (1986), 178-189.

62 Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 20: l.c., 19.

63 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 5; cf. Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 8.

64 Cf. Conc. Ecum. VAT. II, Declaração sobre a liberdade religiosa Dignitatis humanae, 3-4; Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 79-80: l.c., 71-75; João Paulo II, Carta Enc. Redemptor hominis, 12: l.c., 278-281.

65 Epist. Ap. Maximum illud: l.c., 446.

66 Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 62: l.c., 52.

67 Cf. De praescriptione haereticorum, XX: CCL I, 201 s.

68 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 9; cf. cap. II, 10-18.

69 Cf. PAULO VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 41: l.c., 31 s.

70 Cf. Conc. Ecum. VAT. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 28. 35. 38; Const. past. sobre a Igreja no mundo contemporâneo Gaudium et spes, 43; Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 11-12.

71 Cf. Paulo VI, Carta Enc. Populorum progressio (26/III/1967), 21. 42: AAS 59 ( 1967), 267 s., 278.

72 Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 27: l.c., 23.

73 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 13.

74 Cf. Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 15: l.c., 13-15; Coce. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 13-14.

75 Cf. Carta Enc. Dominum et Vivificantem, 42. 64: l.c., 857-859, 892-894.

76 Cf. Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 60: l.c., 50 s.

77 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 6-9.

78 Conc. ECUM. VAT. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 2; cf. Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 9.

79 Cf. Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, cap. III, 19-22.

80 ibid., 15.

81 ibid., 6.

82 ibid., 15; cf. Decreto sobre o ecumenismo Unitatis redintegratio 3.

83 Cf. Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 58: l.c., 46-49.

84 Assembleia Extraordinária em 1985, Relação final, II, C, 6.

85 ibid., II, D, 4.

86 Cf. Exort. Ap. Catechesi tradendae (16/X/1979), 53: AAS 71 (1979), 1320; Epist. Enc. Slavorum apostoli (2/VI/1985), 21: AAS 77 (1985), 802 s.

87 Cf. Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 20: l.c., 18 s. 88 Cf. Discurso aos Bispos do Zaire, em Kinshasa, a 3 de Maio de 1980, 4-6: AAS 72 (1980), 432-435; Discurso aos Bispos do Quénia, em Nairóbi, a 7 de Maio de 1980, 6: AAS 72 (1980), 497; Discurso aos Bispos da Índia, em Nova Déli, a 1 de Fevereiro de 1986, 5: AAS 78 ( 1986), 748 s.; Homilia em Cartagena, a 6 de Julho de 198G, 7-8: AAS 79 (1987), 105 s.; cf. também Carta Enc. Slavorum apostoli, 21-22: l.c., 802-804.

89 CONC. ECUM. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 22.

90 Cf. ibid., 22.

91 Cf. Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 64: l.c., 55.

92 As Igrejas particulares « têm a missão de assimilar o essencíal da mensagem evangélica, de o traduzir, sem a mínima alteração da sua verdade fundamental, na linguagem que estes homens compreendem, e depois anunciá-lo nessa mesma linguagem ... O termo "linguagem" deve ser entendido aqui não tanto no sentido semântico ou literário, como sobretudo naquele que podemos designar antropológico ou cultural » (ibid., 63: l.c., 53).

93 Cf. Discurso na Audiência Geral de 13 de Abril de 1988: Insegnamenti XI/1 (1988), 877-881.

94 Exort. Ap. Familiaris consortio (22/XI/1981), 10, que trata da inculturação « no âmbito do matrimónio e da família »: AAS 74 (1982), 91.

95 Cf. Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 63-65: l.c., 53-56.

96 Cocc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 17.

97 Discurso aos participantes no Simpósio dos Bispos da África, em Kampala, a 31 de Julbo de 1969, 2: AAS 61 (1969), 577.

98 Paulo VI, Discurso na Abertura da II Sessão do Conc. Ecum. Vat. II, a 29 de Setembro de 1963: AAS 55 (1963), 858; cf. Conc. Ecum. Vat. II, Declaração sobre as relações da Igreja com as religiões não cristãs Nostra aetate, 2; Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 16; Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 9; PAULO VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi; 53: l.c., 41 s.

99 Cf. Paulo VI, Carta Enc. Ecclesiam suam (6/XII/1964): AAS 56 ( 1964), 609-659; Conc. Ecum. Vat. II, Declaração sobre as relações da Igreja com as religiões não cristãs Nostra aetate; Decreto sobre a actividade missionáría da Igreja Ad Gentes, 11. 41; SECRETARIADO PARA OS NÃO CRISTÃOS, A atitude da Igreja face aos sequazes de outras religiões: reflexões e orientações do dialogo e missão (4/IX/1984): AAS 76 (1984), 816-828.

100 Carta aos Bispos da Ásia, por ocasião da Va Assembleia Plenária da Federação das suas Conferências Episcopais (23/VI/1990), 4: L'Osservatore Romano, de 18 de Julho de 1990.

101 Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 14; cf. Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 7.

102 Cf. Conc. Ecum. VAT. II, Decreto sobre o ecumenismo Unitatis redintegratio, 3; Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 7.

103 Cf. Carta Enc. Redemptor hominis, 12: l.c., 279.

104 Cone. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 11. 15.

105 Conc. Ecum. Vat. II, Declaração sobre as relações da Igreja com as religiões não cristãs Nostra aetate, 2.

106 Exorc. Ap. pós-sinodal Christifideles laici, 35: l.c., 458.

107 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 41.

108 Carta Enc. Sollicitudo rei socialis (30/XII/1987), 41: AAS 80 ( 1988), 570 s.

109 Documentos da III Conferência Geral do Episcopado latino-americano, em Puebla ( 1979), 3760 (1145).

110 Discurso aos Bispos, sacerdotes, religiosas e religiosos, em Jacarta, a 10 de Outubro de 1989, 5: L'Osservatore Romano de 11 de Outubro de 1989.

111 Cf. PAULO VI, Carta Enc. Populorum progressio, 14-21. 40-42: l.c., 264-268, 277 s.; JOÃO PAULO I I, Carta Enc. Sollicitudo rei socialis, 27-41: l.c., 547-572.

112 Cf. Carta Enc. Sollicitudo rei socialis, 28: l.c., 548-550.

113 Cf. ibid., cap. IV, 27-34: l.c., 547-560; Paulo VI, Carta Enc. Populorum progressio, 19-21. 41-42: l.c., 266-268, 277 s.

114 Discurso aos habitantes da favela do Vidigal, no Rio de Janeiro, a 2 de Julho de 1980, 4: AAS 72 (1980), 854.

115 Documentos da III Conferência Geral do Episcopado latino-americano, em Puebla, 3757 (1142).

116 ISAAC DE STELLA, Sermone 31: PL 194, 1793.

117 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 20.

118 Exort. Ap. pós-sinodal Christifideles laici, 35: l.c., 458.

119 Cf. Conc. Ecum. VAT. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 38.

120 Discurso aos membros do Sacro Colégio e a todos os colaboradores da Cúria Romana, da Cidade do Vaticano e do Vicariato de Roma, em 28 de Junho de 1980, 10: Insegnamenti III/1 (1980), 1887.

121 Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 23.

122 Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 38.

123 ibid., 29.

124 Cf. ibid., 38.

125 ibid., 30.

126 Documentos da III Conferência Geral do Episcopado latíno-americano, em Puebla, 2941 (368).

127 Cf. Notas directivas para a promoção da mútua cooperação entre as Igrejas particulares e em especial para uma distribuição mais correcta do Clero Postquam Apostoli (25/III/1980): AAS 72 ( 1980), 343-364.

128 Cf. Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, cap. IV, 23-27.

129 ibid., 23.

130 ibid., 23.

131 Cf. ibid., 23. 27.

132 CE. CONGREGAÇÃO PARA OS RELIGIOSOS E OS INSTITUTOS SECULARES e CONGREGAÇÃO PARA OS BISPOS, Notas directivas para as relações mútuas entre os Bispos e os Religiosos na Igreja Mutuae relationes (14/V/1978), 14b: AAS 70 (1978), 482; cf. ainda n. 28, do mesmo documento.

133 CONC. ECUM. VAT. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 27.

134 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre o ministério e a vida sacerdotal Presbyterorum ordinis, 10; cf. Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 39.

135 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a formação sacerdotal Optatam totius, 20. Cf. « Guide de vie pastorale pour les prêtres diocésains des Eglises qui dépendent de la Congrégation pour l'Evangélisation des Peuples (Roma, 1989).

136 Discurso aos participantes à Assembleia Plenária da Congregação para a Evangelização dos Povos, a 14 de Abril de 1989, 4: AAS 81 (1989), 1140.

137 Mensagem para o Dia Mundial das Missões/1982: Insegnamenti V/2 (1982), 1879.

138 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 38; CONGREGAÇÃO PARA O CLERO, Notas Directivas Postquam Apostoli, 24-25: l.c., 361.

139 CF. CONGREGAÇÃO PARA O CLERO, Notas directivas Postquam Apostoli, 29: l.c., 362 s.; Conc. ECUM. VAT. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 20.

140 C.I.C., cán. 783.

141 Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 40.

142 Cf. Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 69: l.c., 58 s.

143 Carta Ap. Mulieris dignitatem (15/VIII/1988), 20: AAS 80 (1988), 1703.

144 Cf. PIO XII, Carta Enc. Evangelii praecones: l.c., 510 s.; Carta Enc. Fidei donum: l.c., 228 s.; João XXIII, Carta Enc. Princeps Pastorum: l.c., 855 s.; Paulo VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 70-73: l.c., 59-63.

145 Exort. Ap. pós-sinodal Christifideles laici, 35: l.c., 457.

146 Cf. Carta Enc. Evangelii praecones: l.c., 510-514.

147 Cf. Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 17. 33 s.

148 Cf. Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 35-36. 41.

149 Exort. Ap. pós-sinodal Christifideles laici, 14: l.c., 410.

150 C.I.C., cán. 225, I; cf. Conc. Ecum. VAT. II, Decreto sobre o apostolado dos leigos Apostolicam Actuositatem, 6. 13.

151 Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 31; cf. C.I.C., cán. 225, 2.

152 PAULO VI, Exort. Ap. Evangelii nuntiandi, 70: l.c., 60.

153 exort. ap. pós-sinodal Christifideles laici, 35: l.c., 458.

154 Corrc. Ecum. VAT. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 17.

155 Exort. Ap. Catechesi tradendae, 66: l.c., 1331.

156 Cf. cán. 785, 1.

157 Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 17.

158 Cf. Assembleia Plenária da Congregação para a Evangelização dos Povos, do ano 1969, sobre os catequistas, e a correlativa « Instrução » de Abril de 1970: Bibliografia missionaria 34 (1970), 197-212, e ainda Sacra Congreg. de Propaganda Fide Memoria Rerum, III/2 ( 1976), 821-831.

159 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 28.

160 Const. Ap. sobre a Cúria Romana Pastor Bonus, (28/VI/1988), 85: AAS 80 (1988) 881; cf. Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 29.

161 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 29; cf. JOÃO PAULO II, Const. Ap. Pastor Bonus, 86: l.c., 882.

162 Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 31.

163 Cf. ibid., 33.

164 Cf. Paulo VI, Cart. Ap. sob forma de motu proprio data Ecclesiae Sanctae (6/VIII/1966), II, 43: AAS 58 (1966), 782.

165 Cf. Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missíonária da Igreja Ad gentes, 34; PAULO VI, Motu proprio Ecclesiae sanctae, III, n. 22: l.c., 787.

166 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 35; cf. C.I.C. cán. 211. 781.

167 Exort. ap. Familiaris consortio, 54: l.c., 147.

168 Cf. PAULO VI, Cart. Ap. Graves et increscentes (5/IX/1966): AAS 58 (1966), 750-756.

169 P. MANNA, Le nostre « Chrise » e la propagazione del Vangelo, Trentola Ducenta, 1952, 2 p. 35.

170 Conc. ECUM. VAT. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 38.

171 Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 13.

172 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre a actividade missionária da Igreja Ad gentes, 24.

173 Conc. Ecum. Vat. II, Decreto sobre o ministério e vida sacerdotal Presbyterorum ordinis, 14.

174 Exort. Ap. pós-sinodal Christifideles laici, 17: l.c., 419.

175 Const. dogm. sobre a Igreja Lumen gentium, 1.

176 Cf. Discurso à Assembleia do CELAM, em Porto Príncipe, a 9 de Março de 1983: AAS 75 ( 1983 ) 771-779; Homilia na Abertura da « Novena de anos », promovida pelo CELAM em S. Domingos, a 12 de Outubro de 1984: Insegnamenti VII/2 ( 1984) 885-897.

177 Carta Enc. Redemptoris Mater (25/III/1987), 2: AAS 79 (1987) 362 s.

178 ibid., 22: l.c., 390.